Evden Çalışma Sisteminin Çalışanlara Olası Etkileri

Belki de onlarca yıla sığacak gelişmeler, birkaç ayda gerçekleşmiş ve işletmeler kendisini “Yapabilir miyiz?”, “Yapmalı mıyız?”, “Nasıl yapsak?” şeklinde düşünürken, birçok şeyi yaparken bulmuştur. Çalışanların bir tercih olarak değil bir zorunluluk olarak geçiş yapmak zorunda kaldığı bu uygulamanın kuşkusuz ki bazı avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Konuyu farklı açılardan ele alan birçok çalışma ve araştırma yapılmış ve evden çalışmanın bu avantaj ve dezavantajları ortaya konmaya çalışılmıştır.

Çalışanların ev ortamından çalışmaya başlaması öncelikle iş- yaşam dengesi ve çatışmalar açısından değerlendirilebilir. Bu noktada diğer aile üyeleri ile birlikte aynı ortamı paylaşmak, çocuk sayısı, ev işleri, evde bakıma muhtaç kişilerin varlığı, dikkat dağıtıcı diğer faktörler gibi daha pek çok etmen çalışanların iş-aile çatışması yaşamasına veya istenen performansı ortaya koyamamasına neden olabilmektedir. Deloitte’nin Temmuz 2020’de yayınladığı “COVID-19 Sonrası Yeni Çalışma Hayatına Hazır Mısınız? İşin Geleceğini Dayanıklılık ve Esneklik Temeli Üzerine Kurmak” başlıklı araştırmasının sonuçlarına göre evden çalışma, çalışanların motivasyonu ve verimlilikleri üzerinde ciddi sorunları ortaya çıkmasına neden olmuştur. Raporda yer alan diğer başlıklara bakıldığında ise çalışanların eskisinden daha fazla çalışmaktan şikâyetçi oldukları görülmektedir. Dünya Ekonomik Forumu’nun raporuna göre göre uzaktan çalışmaya geçiş yapan çalışanların, özellikle çocuk bakımı ve dijital bağlantı gibi zorluklarla karşılaştığı vurgulanmaktadır. Raporda Çalışanların bir yandan üretken kalmak için mücadele etmeye çalışırken, diğer taraftan çalışma alanlarını yeniden düzenlemek ve yeni alışkanlıklar geliştirirken birçok zorlukla da karşılaşmak durumunda kalmalarından bahsedilmektedir.

TÜSİAD tarafından yayınlanan rapora göre Covid-19 sürecinde evden çalışanlar en fazla; Kadınların %99 ve erkeklerin %25’i artan ev işleri ve çocuk/yaşlı/hasta bakımı nedeniyle karşılaşılan zorluklardan; Kadınların %94’ü ve erkeklerin %69’u Evde iletişim ve bilişim teknolojilerine kısıtlı erişimden; Kadınların %97’si ve erkeklerin %57’si Uzaktan/evden çalışma ile beraber artan iş yükünden (çalışma saatlerinin artması) şikâyet etmiştir.  Rapora göre kadın ve erkek bazında bakıldığında ise; kadın çalışanların en fazla karşılaştığı ilk 3 sorun, artan ev işleri ve bakım sorumluluğu, uzaktan/evden çalışma ile artan iş yükü, endişe, psikolojik stres, tükenmişlik iken erkek çalışanlar için ilk 3 sorun salgın döneminde ücret/gelir yetersizliği, İletişim ve bilişim teknolojilerine kısıtlı erişim ve endişe, psikolojik stres, tükenmişlik olmuştur.

Tüm bunların yanında evden çalışmanın çalışanlar için bir takım avantajları da beraberinde getirdiğinden bahsetmek gerekir. Bu noktada özellikle büyük şehirde yaşayan ve çalışan kişilerin öncelikle trafikte harcadıkları zamandan tasarruf ettiklerini söylemek gerekir. Bir diğer taraftan daha rahat bir ortamda yani evlerinde çalışmanın da çalışanlar için olumlu bir etki yarattığı söylenebilir. Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu ve 18 ülkenin katılımı ile yapılan araştırmaya katılımcılara sorulan: Evden çalışmanın en çok hangi avantajını sevdiniz? Sorusuna Türkiye’deki katılımcıların büyük bir çoğunluğu, “Hafta içi uzanmaları, art arda dizi ve film izlemek, bahçede veya balkonda çalışmak” cevabını vermiştir. Ekim 2020'de aralarında 18 ülkede 10-250 çalışana sahip küçük ve orta ölçekli işletmelerdeki 8 bin 76 çalışanla yapılan anketin sonuçlarına göre yüzde 51'i evden çalışmanın getirdiği yaşam tarzına alıştığını ve gelecekte bunu norm haline getirmek istediğini ifade etmiştir.

Kuşkusuz ki evden çalışma normal yaşam rutinlerimizi değiştirmiş ve yeni alışkanlıklar kazanmamıza neden olmuştur. Bunlar kimi zaman çalışanlar üzerinde olumlu etki yaratmış kimi zaman ise olumsuz etkilere neden olmuştur. Bu noktada evden çalışma sırasında hem çalışanlara hem de işveren ve yöneticilere bu süreci daha verimli hale getirebilmek için önerilerde bulunmak gerekir. Öncelikle çalışanların kendileri için ev içerisinde ayrı bir çalışma ortamı yaratmaları ve sınırlarını belirlemeleri gerekmektedir. Bu çalışma alanında uygun ekipmanlar ile çalışmak da son derece önemlidir. Uzmanlar çalışanların sabah rutinleri oluşturmasını, günü planlamasını ve bir yapılacaklar listesi hazırlamasını önermektedir. Çalışanların gün içerisinde düzenli aralıklar ile molalar planlaması hem günü verimli kullanmak hem de mental sağlığı korumak açısından fayda sağlayabilir.

Tüm bunları yanı sıra ev halkının yani diğer bireylerin destekleyici olması da son derece önemlidir. Bir diğer taraftan iş ile ilgili aksaklıkları önlemek adına işletmelerin çalışan için uygun donanımı sağlaması son derece önemlidir. İnternet kesintisi, uygun olmayan bilgisayarlar vb. gibi aksaklıklar çalışan üzerinde stres kaynağı olma potansiyeline sahiptir. Yapılan araştırmalara bakıldığında çalışanların en fazla artan mesai saatlerinden ve daha fazla çalışmaktan şikayet ettiği görülmektedir. Bunu önüne geçmek için mesai bitiş saatlerini dikkate almak ve bu saatler sonrasına toplantı koymak vb. durumlara ortam yaratmamak gerekir. Bu süreç çalışanları psikolojik olarak çok fazla etkilediğinden özellikle bağlı bulunan yönetici tarafınsan empati kurulması ve iş dışında da çalışanlar ile iletişim kurulması ve genel durumları ile ilgili bilgi alınması da çalışanların motivasyonu açısından son derece önemlidir. TÜSİAD’ın 2020 araştırmasının sonuçlarına göre Covid-19 krizi ve ilgili kısıtlamalar başladığından bu yana çalışanların yaşadığı stresi azaltmak ve genel refahlarını desteklemek üzere, işletmelerin %76’sı özel önlemler aldığını belirtmiştir.

Önümüzdeki süreçte işletmelerin bir kısmı evden çalışma sistemini kalıcı olarak kullanmaya devam edeceğini ifade etmektedir. Evden çalışma sisteminden daha yüksek fayda elde etmek, motivasyonu yüksek, verimli çalışanlar olmasını sağlamak adına tüm bu avantaj ve dezavantajları doğru yönetmek son derece önemli olacaktır.
 
Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik Program Başkanı
Öğretim Görevlisi Nazlı YÜCEOL