16 Mayıs 2023 Salı
Çölyak Hastalığı’’ nedir?
İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dr. Öğr. Üyesi Negin AZARABADİ, Çölyak Hastalığı hakkında bilgi verdi
Çölyak; genetik olarak duyarlı bireylerde buğday, çavdar ve arpadaki ana protein fraksiyonu olan glüten alımının neden olduğu sindirim ve bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesi sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Söz konusu hastalık geçmişte Avrupa kökenli çocuklarda nadir görülse de günümüzde dünya çapında her yaştan insanı etkileyen ve yaşam boyu süren en yaygın rahatsızlıklardan biridir. Çölyak hastalığının yanısıra Çölyaksız Gluten Duyarlılığı olan bireylerde bağırsak enteropatisine bağlı olarak özellikle demir, B12 vitamini, folat, B6 vitamini, D vitamini, kalsiyum, bakır, çinko ve magnezyum ile önemli beslenme eksiklikleri görülmektedir. Bu hastalığın tedavisinde ince bağırsak mukozasını iyileştirerek bu önemli vitamin ve minerallerin emilimini artıran glütensiz beslenme uygulamaları önerilmektedir.
Gluten, viskoelastik özelliklerinden dolayı Latince yapıştırıcı kelimesinden türetilmiştir. Gluten, buğday hamurunun nişasta ve suda çözünen bileşenleri yıkandıktan sonra kalan malzeme olup esas olarak prolaminler adı verilen bir grup proteinden, başlıca çözünür gliadinler ve çözünmeyen gluteninlerden oluşur. Diğer bir değişle gluten bir hamura kıvam veren, mayalanmasını sağlayan ve ürünlerin birbirlerine bağlanmasını sağlayan bir protein çeşididir. Bu nedenle glüten, doku ve depolama özelliklerini optimize etmek için doğal olarak glüten içermeyen birçok gıda ürününde yaygın bir katkı maddesidir ve gıda endüstrisinin büyük bir bileşenidir.
Gluten doğal olarak buğday, çavdar ve arpada bulunur. Bununla birlikte, bir glutensiz diyette (GFD), glüten eklenmiş herhangi bir yiyecek veya ürün olmamalıdır ve tüm glüten kaynaklarını ortadan kaldırmalıdır. Diğer bir değişle glutensiz bir diyette salata sosundan, peynire ve ilaçlara kadar herhangi bir üründe glüten bulunmamalıdır. Diğer yandan saf yulafta glüten yoktur, ancak yulafın glüten içeren tahıllarla işlenmesi birçok kişinin yulafı GFD'nin bir parçası olarak elemesine neden olmaktadır. Ayrıca glutenin kendisi besleyici değeri düşük olan bir protein kaynağı olmasına rağmen içerdiği gıdalar (tam tahıllar) doğası gereği lif, vitamin, mineral vb. bileşiklerce zengin ürünlerdir. Bu nedenle glutene alerjisi olmayan bireylerin bu tarz beslenme şekline ve ağır glutensiz diyet yapmaları önerilmemektedir. Diğer yandan çölyak hastası olan ve gluten hassasiyeti olan bireylerin glutensiz beslenmeye, lif, folat, B12 vitamini, magnezyum, çinko ve D vitaminimce zenginleştirilmiş diyetlere yönelmeli teşvik edilmelidir
