Kızılcık (Cornus sp.) temel olarak kuzey yarım kürenin ılıman bölgelerinde yetişen bir bitkidir. Bilinen 65 türü olan bitkinin türlerinin çoğu süs amaçlı kullanılmakta olup, içlerinden sadece birkaç türü meyveleri için yetiştirilmektedir. Meyvesi için yetiştirilen türlerin başında Cornus mas L. gelmektedir (Yılmaz vd., 2009). Kızılcık (Cornus mas L.) Cornaceae familyasına ait çok yıllık bir çalı bitkisidir. (Blagojević vd., 2021). Kızılcık meyveleri şeklen oval veya armuta benzer, rengi kiraz kırmızısı, koyu kırmızı, pembe veya sarı olabilir. Meyvenin ağırlığı yaklaşık 5,0 – 8,0 gram arasında değişim göstermektedir (Klimenko, 2004). Meyveler genellikle doğal bir yayılış göstermekte doğadan hasat edilmektedir. Olgunlaşan meyveler kırmızı renkli ve eksi bir tada sahiptir (Çapanoglu vd., 2011). Kızılcık bitkisi genel olarak Güney Avrupa ve Güneybatı Asya'ya özgü olarak bilinmesine karşın, Kafkasya eteklerinden, Türkiye, Romanya, Bulgaristan ve İtalya'ya kadar yayılan bir yetiştirme alanına sahiptir (Ochmian vd., 2019). Kızılcık, Karadağ ve diğer Balkan Yarımadası ülkelerinde sağlık, uzun ömür, dayanıklılık ve manevi kararlılığın sembolü olarak görülmektedir (Martinović ve Cavoski, 2020). Türk tıbbında ise kızılcık gastrointestinal bozuklukların ve ishalin tedavisinde kullanılmaktadır (Çapanoglu vd., 2011).
Kızılcık meyvesi ülkemizde Karadeniz, Akdeniz, Marmara ve Ege bölgelerinde sahile yakın ve yüksek kesimlerde doğal bir yayılım göstermektedir. Son yıllarda Yalova, Karabük, Malatya, Bursa ve İstanbul illerinde kurulan bahçelerde ticari amaçlı olarak yetiştiriciliği de gerçekleştirilmektedir (Bayoğlu, 2021). TÜİK verilerine göre Türkiye’deki kızılcık meyvesinin ekili olduğu alanlar ve meyvenin üretim hacmi Çizelge 1’de ifade edilmektedir. Türkiye’de 2015 yılından 2019 yılına kadara geçen 5 yıllık süreçte ortalama kızılcık üretimi 10487 ton idi. Ancak 2019 yılından 2020 yılına gelindiğinde yıllık üterim hacmindeki %38,58’lik artış dikkat çekmektedir. Türkiye’de 2020 yılında 131 dekar alandan 14231 ton kızılcık üretimi gerçekleştirilmiştir.
Çizelge 1. TÜİK (2020) Türkiye’de kızılcık meyvesinin yıllara göre ekili alanları ve üretimi
|
Yıllar |
Alan (dekar) |
Üretim (ton) |
|
2015 |
97 |
10 950 |
|
2016 |
93 |
10 962 |
|
2017 |
95 |
10 012 |
|
2018 |
94 |
10 243 |
|
2019 |
93 |
10 269 |
|
2020 |
131 |
14 231 |
Kızılcık meyvesi yaklaşık olarak 2,11- 6,61 gram ağırlığındadır ve meyvenin yaklaşık %78,52 ile %88,74’ünü mezokarp oluşturmaktadır. Mezokarp %18,26 – 33,39 toplam kuru madde, %17,40 -32,37 çözünür katı madde, %1,62 – 3,75 toplam asitlik, %11,77- 26,30 toplam şeker, %9,50 – 24,07 indirgen şeker ve %0,38- 3,25 sakaroz içermektedir. Buna ek olarak bu kısım yaklaşık %0,32 – 2,44 Ca-pektat, 14,56 – 39,22 mg/100 g C vitamini, %0,20- 2.71 protein, %0,43- 0.95 selüloz, 35,63-126,53 mg/100 g antosiyanin ve %0,56- 1,47 tanen içeriğine sahiptir (Bijelić vd., 2011). Son yıllarda kızılcık gibi alışılmadık tat ve niteliklere sahip ve az bilinen meyvelere karşı tüketici ilgisi giderek artmaktadır. Ayrıca antioksidanlar ve antosiyaninler açısından zengin olması ile de fonksiyonel özellikler göstermektedir (Ercişli vd., 2007; Yılmaz vd., 2009). Kızılcık meyvelerinde bulunan bileşenler grip ve anjin semptomlarını hafifletme özelliklerinin yanı sıra, mide-bağırsak bozukluklarına iyi gelir ve anti-inflamatuar özellikleri sergiler. Ağrı ve ateşi dindirir. Kaynatılarak ya da taze meyve suyu şeklinde tüketilmesi ishal, sancı ve bağırsak hastalıklarını iyileştirici özellik göstermektedir (Kazimierski vd., 2019). Taze kızılcık kiraz meyveleri, portakalların iki katı kadar askorbik asit (C vitamini) içermektedir (Yılmaz vd., 2009) Bu özelliği ile kızılcık meyvesi zengin bir C vitamini ve polifenol kaynağı olarak bilinir. Bu meyvenin yaprakları ve meyveleri önemli miktarlarda favonoid, antosiyanin ve iridoid içermekte ve bu içeriği ile antioksidan ve antitümör özellik göstermektedir (Szczepaniak vd., 2019).
Kaynakça:
