07 Şubat 2023 Salı
Hemodiyaliz Hastaları ve Lavanta Yağı
Böbrek yetmezliği; glomerüler filtrasyon değerinin azalması sonucunda böbreğin sıvı-elektrolit dengesini düzenlemede ve metabolik-endokrin fonksiyonlarında meydana gelen kronik ve ilerleyici bir böbrek hastalığıdır. Yaşamı tehdit eden elektrolitlerin vücuttan uzaklaştırılmasını sağlayan işleme hemodiyaliz denir. Hastaların sıvı-elektrolit dengesinde meydana gelen bozulma, koma, stupor, beslenme bozukluğu, pulmoner ödem, kardiyovasküler rahatsızlıklar, cilt değişiklikleri, cilt turgorunda azalma, anemi, demir eksikliği, ilaçlar, gibi belirti ve bulgular yaygın olarak uyku bozukluğu gelişmesine neden olmaktadır.
Yaşanan uyku bozukluğu bireylerin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Türkiye’de ve dünyada yaygın olarak hemodiyaliz hastalarının uyku bozukluğunun ortadan kaldırılmasında çeşitli tamamlayıcı ve alternatif tıp ögeleri kullanılmaktadır. İnsanoğlu oluşumundan beri ortaya çıkan pek çok hastalığın tedavisini doğada aramış ve bu durum geleneksel tıbbın doğmasını sağlamıştır.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından geleneksel tedavi sistemleri; hastalıkların teşhis veya tedavisinde bitki, hayvan veya minerallerin temel alınarak sağlık uygulamaların yapılmasıdır. Tamamlayıcı tıp; bilimsel tıbba yardımcı olan tedavi sistemleri iken alternatif tıp ise; modern tıbbın yerini alan ve kanıtlanmamış tedavi yöntemleridir. Bunlardan başlıcası aromaterapidir. Bitkisel kaynaklardan üretilmiş esansiyel yağların hastalıkların tedavisi için kullanılması aromaterapi olarak tanımlanmaktadır. Esansiyel yağlar, hastanın spesifik sunum semptomlarını gidermek için özel olarak seçilen çoklu terapötik özelliklere sahiptir. Tamamlayıcı ve alternatif uygulamaların başında gelen aromaterapi yönteminde en sık kullanılan esansiyel yağı ise lavanta yağıdır. Lavanta, Lamiaceae ailesine üye Lavandula cinsine verilen isimdir. Türkiye’de lavantanın çiçek kısımlarından %0,5-1 oranında oleum lavandulae isimli esansiyel yağ elde edilir. Elde edilen lavanta yağı, uyku bozuklukları, sedatizasyon sağlama, kaşıntıyı önleme, enfeksiyonun önlenmesi, kasların gevşemesi, yara iyileşmesi, yaşam bulgularının düzenlenmesi ve ağrının giderilmesi için sıklıkla kullanılmaktadır.
Lavanta yağının ilk uygulanması Kırım Savaşı’na dayanmaktadır. Florence Nightingale’in askerlerin anksiyetesini azalmak ve sedatize etmek amaçlı lavanta yağını alın bölgesini sürdüğü bilinmektedir. Literatüre bakıldığında hemodiyaliz tedavisi gören hastaların uyku problemlerini ortadan kaldırmaya yönelik lavanta yağını kullandığı görülmektedir. Yapılan incelemeler sonucunda hemodiyaliz hastalarında lavanta yağının inhaler ya da masaj yoluyla uygulanması bireylerin uyku kalitesini arttırdığı saptanmıştır. Fakat lavanta yağının kontrolsüzce kullanımı nefrotoksik etkiye neden olacaktır. Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp kullanan bireyler gelenek-görenek, örf-adet ve güçlü inançları nedeniyle kullandıklarını sağlık profesyonellerinden gizleyebilirler. Sağlık profesyonelleri tıbbi öykü alırken mutlaka bireylerin medikal tıbbın yanında Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp kullanma durumlarını da sorgulamalıdır.
Unutulmamalıdır ki; Tamamlayıcı tıp; bilimsel tıbba yardımcı olan tedavi sistemleri iken alternatif tıp ise; kanıtlanmamış tedavi yöntemleridir. Medikal tıbbın yerini alamaz…
ÖĞR. GÖR. İLKNUR YÜCEL
