Çölyak hastalığı diğer adı ile gluten enteropatisi otoimmün bir hastalıktır ve geniş bir yaş grubunda görülür. Birçok sistemde semptom ve belirti verebilir, bu nedenle pratikte çok farklı şekillerde karşımıza çıkabilir. Sağlığa olan etkisi ve hastalığın uzun dönemde yol açabileceği komplikasyonlardan dolayı tanınması ve tedavisi önemlidir. Hastalığın patogenezinde gluten adı verilen buğday, çavdar, arpa gibi besin maddelerinde bulunan bir proteine karşı vücudumuzun oluşturduğu antikorlar yer alır. Bu antikorların ve lenfositlerin oluşturduğu bağışıklık cevabı besin emiliminin çok önemli bir kısmının gerçekleştiği ince bağırsak hücrelerimize zarar vererek bu emilim sürecini engeller. Bu durum süt çocuklarında ek besinlere başlayınca ishal ve büyüme geriliği ile ortaya çıkabilir, daha ileri yaşlarda ise yine sindirim sistemi semptomları, anemi, kilo kaybı, temel besinlerin eksikliği, açıklanamayan karaciğer enzim yüksekliği gibi semptom ve bulgular görülebilir. Çölyak hastalığı diğer sistemlerdeki bozukluklarla ilişkili olarak da görülebilir, bunlara örnek olarak depresyon, başağrısı, anksiyete gibi nöropsikiyatrik semptomlar, eklem problemleri, demir eksiklği, böbrek hastalıkları verilebilir. Çölyak hastalığı ayrıca birçok hastalıkla da ilişkilidir, örneğin bir cilt hastalığı olan dermatitis herpetiformis, tip 1 diyabet, tiroid hastalıkları gibi. Hastalığın tanısında serumda doku transglutaminaz antikor testinden faydalanılabilir. Kesin tanı için duodenal biyopside görülen ince bağırsaklardaki villöz atrofisi, lenfosit infiltrasyonu gibi bulgular destekleyicidir. Tedavisi glutensiz diyettir. Eğer gluten içeren diyete tekrar başlanırsa hastalık bulguları da tekrarlar. Bu besinlerden uzak durulmalıdır. Ayrıca hastalığın neden olduğu demir ve vitamin gibi temel besinlerin eksikliklerinin de tedavi edilmesi gerekir.
Özetle çölyak hastalığı nadir olmayan, birçok farklı sistemin hastalığına eşlik edebilen, tedavisi glutensiz diyet olan, hastaların sürekli takip edilmesini gerektiren kronik bir hastalıktır.
